БМҰТП биологиялық сипаттамалары
Өсімдіктер әлемі
Баянауыл МҰТП аумағында өсімдіктердің 552 түрі өседі, 5 түрі ҚР Қызыл кітабына енгізілген: Жабысқақ қандыағаш, көктем жанаргүл,ашық қындызшөп,боз селеу,
қызғалдақ.
Флораның құрамында құнды дәрілік, сәндік және тағамдық өсімдіктердің едәуір бөлігі бар. Дәрілік заттарға 50-ге жуық түрі жатады, олардың 18 түрі мемлекеттік формокопеяға енгізілген. Сәндік өсімдіктерге 40-қа жуық түрі жатады. Азық-түлік өсімдіктері 30 түрден тұрады. Табиғи өсімдіктер Дала мен орман қауымдастықтарымен ұсынылған. Тау аралық аңғарларда бұталы-қой-қызыл қанатты және Қарағанды-типчак-тарсик далалары кең таралған. Қиыршық тастар мен тастардың дамуы артқан сайын, теңіз деңгейінен көтерілуіне және беткейлердің тіктігінің артуына байланысты бұталы дала кедейленеді.
Бұталар негізінен қалалық және сент-Джон сусласы спиреясымен, Қарағанды, итмұрынмен ұсынылған. Даланың жыртылған учаскелерінде жусан саны көбейіп, арамшөптер пайда болады: қарапайым зығыр, патрена. Шалғынды өсімдіктер әртүрлі шөпті-дәнді-шөгінді және шөгінді-шөпті-шалғынды шалғындармен ұсынылған.
Ормандардың үздіксіз таралуы жоқ. Жоғарғы биоклиматтық белдеуде (800-1000 м) және казак аршасы мен таңқурайдан сирек өсетін қарағайлы ормандар өседі. Шөптесін өсімдіктерден ксерофитті топтар мен қыналар басым, солтүстік беткейлерде жасыл мүктер кездеседі. Төменгі аймақта (400-800 м) қарапайым қарағай кей жерлерде, қайың мен көктерекпен араласып, төбелердің беткейлерінің ортаңғы және төменгі төмендеуін алады. Астыңғы қабатта-итмұрын, ұсақ жапырақтыолай, арония котонестері; шөп жамылғысында-қамыр, қысқы жасыл және т. б. Баянауыл орман белдеуі шамамен 40% құрайды және қарағай, алдер, қайың, көктерек және тал ағаштарымен ұсынылған. Негізгі орман түзуші тұқым-орманмен жабылған жерлердің жалпы аумағының 75% — занимает алып жатқан қарапайым қарағай.
ҚР Қызыл кітабына енгізілген өсімдік түрлері
1 2 3 4 5 | Ольха чёрная Адонис весенний Прострел раскрытый Ковыль перистый Тюльпан поникающий | Alnus glutinosa Adonis vernalis L. Pulsatilla patens L. Stipa pennata L. Tulipa patens
| Жабысқақ қандыағаш Көктем жанаргүл Ашық қындызшөп Боз селеу Қызғалдақ |
Өсімдіктер әлемі
ҚР Қызыл кітабына енгізілген өсімдік түрлері
Ашық қындызшөп
Қызғалдақ
Көктем жанаргүл
Жабысқақ қандыағаш
Боз селеу
Жануарлар әлемі
Фаунада 6 отрядқа жататын сүтқоректілердің 45 түрі бар: жәндіктер – 6 түр; жыртқыштар — 9 түр; Артидактилдер — 3 түр; кеміргіштер — 23 түр, жарқанаттар – 3 түр және Лагоморфтар — 4 түр. Сүтқоректілердің ішінен Қазақстанның Қызыл кітабына қазақстандық тау қойлары (арқар) енгізілген.
Ландшафттардың біртектілігі мен өсімдіктер қауымдастығының кедейлігіне байланысты ұлттық парктің герпетофаунасы тек 9 түрге ие. Қосмекенділердің 2 түрі және бауырымен жорғалаушылардың 7 түрі бар.
Ұлттық саябақтың фауналық әртүрлілігінің ең көп өкілдері-құстар. Түрлер тізіміне 205 түр кіреді. Ұлттық саябақтың және оған іргелес аумақтардың аумағында Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген құстардың 11 түрі – бүркіт, қорым, ергежейлі бүркіт, балобан, үкі, кран-белладонна, қара Лейлек, кликун аққу, қара бас күлкі, саджа, бұйра пеликан мекендейді.
Ұлттық саябақтың су қоймаларының ихтиофаунасына 3 отряд пен 3 отбасына жататын 13 балық түрі кіреді. Ең көп таралған 10 түрі бар сазан тұқымдасы.
Павлодар мемлекеттік университетінің есептік деректері бойынша. Торайғыров ауылында жәндіктердің 87 түрі және су омыртқасыздарының 10 түрі (гастроподтар класы) анықталды. Таксономиялық тұрғыдан олар 9 отрядқа 37 отбасына және 67 жәндіктер класына жатады. Жәндіктер өте нашар зерттелген, бұл түгендеу жұмыстарының алғышарттарын жасайды. Қазақстанның Қызыл кітабындағы Омыртқасыздардың ішінде Сұлу қыз, күзетші-император, торлы сұлулық бар.
Арқар
Түлкі
Сілеусін
Қасқыр
Қоян
Қүндыз
Борсық
Тиін
Аққу
Үйрек
Бүркіт
Құрбақа
Кесіртке
Қара шұбар жылан
Алабұға
Карп
Сазан
Шортан
Гидрографиялық желі Баян тауларының солтүстік-шығыс, солтүстік-батыс және шығыс беткейлерінен, Ақбет тауларынан — солтүстігінде, Аққарағай, Огелен, Чибет — батысында, Нияз – оңтүстігінде ағатын көлдер мен көптеген өзендерден тұрады. Өзендерде қар мен жер асты қоректенуі, көктемгі су тасқыны бар. Баянауыл ұлттық паркінің аумағында 9 көл бар. Алты көлдің су бетінің айна ауданы 1 км2-ден аз және тек үш көл (Сабындыкөл, Жасыбай, Торайғыр) 1-ден 7,4 км2-ге дейін, барлық көлдердің жалпы жиынтық акваториясы шамамен 15,3 км2 және ұлттық парк аумағының шамамен 3% құрайды.
Сабындыкөл көлі Баянауыл ауылының жанында, Ақбет және Нияз тауларын бөліп тұрған шыңның ойығында орналасқан. Су жинау алаңы: жалпы 95,9 км2, су бетінің айна ауданы-7,4 км2. Оның батыс шетіндегі және солтүстік-батыс жағалауындағы уақытша су ағындарының сағасындағы су беті қамыспен толып кетті (ені 10-200 м). Су деңгейінің ауытқуының максималды амплитудасы шамамен 2,7 м, жылдық-орташа су жылы-0,6 м.көлдің максималды тереңдігі 9-9,5 м, басым -6 м. көл суы тұщы. Натрий гидрокарбонаты суларының құрамы.
Жасыбай көлі тереңде орналасқан алқап тәрізді Ақбет және Огелен тауларының шыңдары арасындағы алшақтық. 31,2 шаршы км. су бетінің айнасының ауданы 3,7 шаршы км., су жинау алаңы 31,2 шаршы км. көл жоспарда алмұрт тәрізді. Көлдің оңтүстік-батыс бөлігінде жартасты арал(100-300м) орналасқан. Жағалаулар негізінен тік және тік эрозиялық тормен бөлінген таулардың беткейлері болып табылады, олар кранитоидтармен бүктелген. Жағалау жағажайы тар (10-30 м), құмды. Түбі тегіс, құмды, жеке блоктары бар. Максималды тереңдігі 14м, басым 9-10м. Көлдің суы тұщы, аммиак іздері табылған.
Торайғыр көлі Баянауыл тауларының солтүстік беткейінің етегінде орналасқан. Көлдің оңтүстік-батыс бөлігінде көлемі 80х250 және 30х80 м болатын екі жартасты арал бар. оңтүстік және солтүстік жағалаулары тік және биік, кристалды жыныстардан тұрады; Шығыс және Батыс жұмсақ жағалаулары (биіктігі 4 м-ге дейін) қиыршық тастардың көп мөлшері бар ірі түйіршікті құмдардан тұрады және блоктар. Түбі тегіс, қатты құмды-қиыршық тасты, оның ортасына қарай әлсіз көлбеу. Максималды тереңдігі 11м, басым-6м. Көл суы аздап тұздалған, құрамы натрий гидрокарбонаты-хлориді.
Біржанкөл көлі Баянауыл кентінен 24 км жерде, Жаманауыл шатқалының солтүстігінде орналасқан. Су жинау алаңы: жалпы ауданы 40,6 шаршы км. көлдің орташа ауданы жоқ — 39,94 шаршы км. ағынсыз көл. СЗ. оған ұзындығы 10 км журнал сәйкес келеді. сағалық бөлігінде ені 5-10 м. көлдің қоректенуі жер үсті және жер асты суларымен жүзеге асырылады. Төменгі жағы тегіс, ортасына қарай әлсіз көлбеу. Максималды тереңдігі 4,5 – 5,0 м, басым тереңдігі 4 м. көлдің суы тұщы.
Сарықамыс көлі ағынсыз, Жасыбай көлінен батысқа қарай 11,5 км жерде (Баянауыл тауларының ортасында) Баянауыл тауларының солтүстік-батыс беткейінің негізінде орналасқан. Көлдің ұзындығы шамамен 500 м, ені 100-ден
Құмдыкөл көлі Біржанкөл ауылынан солтүстік-батысқа қарай 5 км жерде орналасқан (Баянауыл тауларының солтүстік-батыс бөлігінің негізінде орналасқан). Көлдің ұзындығы шамамен 500 м, ені 100-150 м-ден 400 м-ге дейін. Су жинау таулы рельефпен сипатталады. Көлдің тереңдігі 1,5 м дейін.
Шетеспе (Еспе) өзені Баянауыл тауларының оңтүстік-шығыс беткейінде, Малайка шатқалында ағын су түзеді. Өзен ұзындығы 33 км-ді құрайды. Негізгі салалары: атаусыз (оң жағалау 27 км, ұзындығы 4 км); атаусыз (оң жағалау 21 км, ұзындығы 6,5 км). Бассейндегі су ағындарының жалпы ұзындығы 62,2 км, өзен желісінің тығыздығы 0,28 км / км2.
Безымянная өзені (Шетеспе өзенінің солтүстігінде) Баянауыл тауларының оңтүстік-шығыс бөлігінен бастау алады. Өзен ұзындығы 6 км, су жинау алаңы 14,9 шаршы км.орташа еңісі 1,3%. Өзен желісінің тығыздығы 0,53 км/шаршы км. бассейндегі белгілердің айырмашылығы 200 м жетеді.
Телеубұлақ өзені-ағынның ұзындығы 7 км, су жинау алаңы 6 шаршы км. ағынның жалпы құлауы 125 шаршы км. кесу тереңдігі 400 мм-ден асады. Жайылманың ені 0,1 км-ге дейін артады.орта ағысында. Жоғарғы ағысында ені 5-8 м арна орта есеппен 20-25 м дейін.
Кинді өзені-Ащысу саласы. Өзен ұзындығы 46 км, су жинау алаңы 365 шаршы км. бассейндегі өзендердің жалпы ұзындығы 70 км. өзен желісінің тығыздығы 0,19 км / шаршы км. аңғардың ені 60 м-ден, ал бастауында сағасында 0,6-3 км-ге дейін өзгереді. Арна бүкіл ұзындығы бойынша орташа бұралған, ені 4-6 м, аузында әлсіз көрінеді.
Балық кілті өзені Сабындыкөл көлінің негізгі су ағыны болып табылады. Өзен бассейні көлдің су алабының шамамен 60% құрайды. Сабындыкөл. Өзен саласы-Саласы болмайды, өзен алабы-Ертіске қосылу құйылысына дейінгі (Жоғарғы) Обь.